1972-07-02: ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಿಮ್ಲಾ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ

ಜುಲೈ 2, 1972 ರಂದು, ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಜುಲ್ಫಿಕರ್ ಅಲಿ ಭುಟ್ಟೋ ಅವರು ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ರಾಜಧಾನಿ ಶಿಮ್ಲಾದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು. ಇದನ್ನು 'ಶಿಮ್ಲಾ ಒಪ್ಪಂದ' ಎಂದೇ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಒಪ್ಪಂದವು 1971ರ ಭಾರತ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಉಭಯ ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯಗೊಳಿಸುವ ಮತ್ತು ಶಾಶ್ವತ ಶಾಂತಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿತ್ತು. 1971ರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ವಿರುದ್ಧ ನಿರ್ಣಾಯಕ ವಿಜಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತ್ತು, ಇದು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ಉದಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಯುದ್ಧದ ನಂತರ, ಸುಮಾರು 93,000 ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ಸೈನಿಕರು ಭಾರತದ ವಶದಲ್ಲಿದ್ದರು. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ದ್ವಿಪಕ್ಷೀಯ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದ ಸಂಘರ್ಷಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಒಂದು ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ರೂಪಿಸುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಒಪ್ಪಂದದ ಮಾತುಕತೆಗಳು ಹಲವು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ನಡೆದವು ಮತ್ತು ಒಂದು ಹಂತದಲ್ಲಿ ವಿಫಲಗೊಳ್ಳುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳೂ ಇದ್ದವು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಎರಡೂ ನಾಯಕರ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಕೌಶಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಅಂತಿಮಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.

ಶಿಮ್ಲಾ ಒಪ್ಪಂದದ ಪ್ರಮುಖ ತತ್ವವೆಂದರೆ, ಉಭಯ ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ನಡುವಿನ ಎಲ್ಲಾ ವಿವಾದಗಳನ್ನು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಾಶ್ಮೀರ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು, ಶಾಂತಿಯುತ ಮಾತುಕತೆಗಳ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ದ್ವಿಪಕ್ಷೀಯವಾಗಿ ಬಗೆಹರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಯಾವುದೇ ಮೂರನೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಭಾರತದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ನಿಲುವಿಗೆ ದೊರೆತ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಜಯವಾಗಿತ್ತು. ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ, 1971ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 17ರ ಕದನ ವಿರಾಮದ ರೇಖೆಯನ್ನೇ 'ನಿಯಂತ್ರಣ ರೇಖೆ' (Line of Control - LoC) ಎಂದು ಗೌರವಿಸಲು ಎರಡೂ ಕಡೆಯವರು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಈ ನಿಯಂತ್ರಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಬಾರದು ಮತ್ತು ಏಕಪಕ್ಷೀಯವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಬಾರದು ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ಇದಲ್ಲದೆ, ಉಭಯ ದೇಶಗಳು ಪರಸ್ಪರರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಕತೆ, ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಮಗ್ರತೆ, ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಭೌಮ ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಗೌರವಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಒಪ್ಪಂದವು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ, ಸಂವಹನ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುವುದು ಎಂದು ಸಹ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ಕರ್ನಾಟಕದಂತಹ ರಾಜ್ಯಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಇಡೀ ಭಾರತವು ಈ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿಯ ಹೊಸ ಯುಗದ ಆರಂಭವೆಂದು ಸ್ವಾಗತಿಸಿತು. ಆದರೆ, ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಒಪ್ಪಂದದ ದ್ವಿಪಕ್ಷೀಯ ತತ್ವವನ್ನು ಹಲವು ಬಾರಿ ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ್ದರೂ, ಶಿಮ್ಲಾ ಒಪ್ಪಂದವು ಇಂದಿಗೂ ಭಾರತ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಸಂಬಂಧಗಳ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಆಧಾರಸ್ತಂಭವಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ.