ಡಾ. ಶ್ಯಾಮ ಪ್ರಸಾದ್ ಮುಖರ್ಜಿ, 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕಾರಣಿ, ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ ಚಿಂತಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು. ಅವರು ಜುಲೈ 6, 1901 ರಂದು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ (ಈಗಿನ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ) ಒಂದು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಬಂಗಾಳಿ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ತಂದೆ, ಸರ್ ಅಶುತೋಷ್ ಮುಖರ್ಜಿ ಅವರು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕುಲಪತಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಶ್ಯಾಮ ಪ್ರಸಾದ್ ಮುಖರ್ಜಿ ಅವರು ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಅಸಾಧಾರಣ ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ 33ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯಂತ ಕಿರಿಯ ಕುಲಪತಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರ, ಅವರು ಪ್ರಧಾನಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ಅವರ ಮೊದಲ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಪೂರೈಕೆ ಸಚಿವರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಆದರೆ, ನೆಹರೂ ಅವರ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಪ್ರಧಾನಿ ಲಿಯಾಖತ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಅವರ ನಡುವೆ 1950 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ 'ದೆಹಲಿ ಒಪ್ಪಂದ'ವನ್ನು (Liaquat–Nehru Pact) ವಿರೋಧಿಸಿ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಚಿವ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ಈ ಒಪ್ಪಂದವು ಪೂರ್ವ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ (ಈಗಿನ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ) ಹಿಂದೂಗಳ ಮೇಲಿನ ದೌರ್ಜನ್ಯದಿಂದ ಅವರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಬಲವಾಗಿ ನಂಬಿದ್ದರು.
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ನೀತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಭ್ರಮನಿರಸನಗೊಂಡ ಅವರು, ಒಂದು ಪರ್ಯಾಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ ರಾಜಕೀಯ ವೇದಿಕೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದರು. 1951 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘದ (RSS) ಸಹಕಾರದೊಂದಿಗೆ 'ಭಾರತೀಯ ಜನಸಂಘ' (Bharatiya Jana Sangh) ಎಂಬ ಹೊಸ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಈ ಪಕ್ಷವೇ ನಂತರ, 1980 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ (BJP) ವಾಗಿ ಮರು-ಅವತರಿಸಿತು. ಜನಸಂಘದ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶವು ಒಂದೇ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸಂವಿಧಾನಗಳು, ಇಬ್ಬರು ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಎರಡು ಧ್ವಜಗಳು ಇರಬಾರದು ಎಂಬ ತತ್ವದ ಮೇಲೆ, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ನೀಡುವ ಸಂವಿಧಾನದ 370ನೇ ವಿಧಿಯ ತೀವ್ರ ವಿರೋಧಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಈ ವಿಧಿಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ, ಅವರು 1953 ರಲ್ಲಿ, ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದ ಪರ್ಮಿಟ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿ, ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ಮೇ 23, 1953 ರಂದು, ಅವರು ಬಂಧನದಲ್ಲಿದ್ದಾಗಲೇ ನಿಗೂಢ സാഹചര്യಗಳಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಡಾ. ಮುಖರ್ಜಿ ಅವರ ಜೀವನ ಮತ್ತು ತ್ಯಾಗವು 'ಏಕ ದೇಶ, ಏಕ ನಿಶಾನ್, ಏಕ ಪ್ರಧಾನ್' (ಒಂದು ದೇಶ, ಒಂದು ಧ್ವಜ, ಒಬ್ಬ ಪ್ರಧಾನಿ) ಎಂಬ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಶಾಶ್ವತ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ.