1757-07-02: ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ನಾಣ್ಯ ತಯಾರಿಕಾ ಘಟಕ (ಮಿಂಟ್) ಸ್ಥಾಪನೆ

ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಜುಲೈ 2, 1757 ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ದಿನವಾಗಿದೆ. ಪ್ಲಾಸಿ ಕದನದಲ್ಲಿ (ಜೂನ್ 23, 1757) ರಾಬರ್ಟ್ ಕ್ಲೈವ್ ನೇತೃತ್ವದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು ಬಂಗಾಳದ ನವಾಬ ಸಿರಾಜ್-ಉದ್-ದೌಲಾನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳ ನಂತರ, ಕಂಪನಿಯು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ (ಈಗಿನ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ) ತನ್ನ ಮೊದಲ ನಾಣ್ಯ ತಯಾರಿಕಾ ಘಟಕವನ್ನು (ಮಿಂಟ್) ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಔಪಚಾರಿಕ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿತು. ಪ್ಲಾಸಿ ಕದನದ ನಂತರ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮೀರ್ ಜಾಫರ್‌ನನ್ನು ಬಂಗಾಳದ ಹೊಸ ನವಾಬನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ಮೀರ್ ಜಾಫರ್ ಕಂಪನಿಗೆ ಅನೇಕ ರಿಯಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿದನು, ಅದರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸುವ ಹಕ್ಕು ಕೂಡ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. ಜುಲೈ 2 ರಂದು, ನವಾಬನಿಂದ ಈ ಹಕ್ಕನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಚಾಲನೆ ನೀಡಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೊದಲ ಮಿಂಟ್ ಅನ್ನು 'ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಮಿಂಟ್' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇದು ಹಳೆಯ ಕೋಟೆಯ ಕಟ್ಟಡವೊಂದರಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. 1757ರ ಆಗಸ್ಟ್ 19ರಂದು ಮೊದಲ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲಾಯಿತು.

ಈ ಘಟನೆಯು ಕೇವಲ ನಾಣ್ಯಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ; ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವದ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು. ತಮ್ಮದೇ ಆದ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸುವ ಹಕ್ಕು, ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಅಧಿಕಾರದ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕಾರದ ಅವನತಿ ಮತ್ತು ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಅಧಿಕಾರದ ಉದಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಸೂಚಿಸಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಮಿಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿಸಲಾದ ನಾಣ್ಯಗಳು ಮೊಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಆಲಂಗೀರ್ II ಅವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿದ್ದವು, ಆದರೆ ಅವು ಕಂಪನಿಯ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ತಯಾರಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಇದು ಸ್ಥಳೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಹಿಡಿತವನ್ನು ಕ್ರಮೇಣವಾಗಿ ಬಲಪಡಿಸಲು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದಂತೆ, ಬಾಂಬೆ (ಮುಂಬೈ) ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸ್ (ಚೆನ್ನೈ) ನಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಮಿಂಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. 1835 ರಲ್ಲಿ, ಏಕರೂಪದ ನಾಣ್ಯ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು (Uniform Coinage Act) ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜನ ಚಿತ್ರವಿರುವ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಚಲಾವಣೆಗೆ ತರಲಾಯಿತು. 1757 ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಈ ಸಣ್ಣ ಮಿಂಟ್, ಮುಂದೆ ಇಡೀ ಭಾರತ ಉಪಖಂಡದ ವಿತ್ತೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಬೃಹತ್ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅಡಿಪಾಯವಾಯಿತು.