1924-07-18: ಎಸ್.ಆರ್. ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ಜನ್ಮದಿನ: ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ

ಸೋಮಪ್ಪ ರಾಯಪ್ಪ ಬೊಮ್ಮಾಯಿ, ಅಥವಾ ಎಸ್.ಆರ್. ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ಅವರು, ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ, ಅಳಿಸಲಾಗದ ಛಾಪನ್ನು ಮೂಡಿಸಿದ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕ. ಅವರು ಜುಲೈ 18, 1924 ರಂದು, (ಕೆಲವು ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೂನ್ 6 ಎಂದಿದೆ, ಆದರೆ ಜುಲೈ 18 ಅನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ) ಹಾವೇರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶಿಗ್ಗಾಂವಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರು ವಕೀಲರಾಗಿ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ನಂತರ, ಎಂ.ಎನ್. ರಾಯ್ ಅವರ ಮೂಲಭೂತವಾದಿ ಮಾನವತಾವಾದಿ (Radical Humanist) ಚಳುವಳಿಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ, ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಅವರು 1988 ರಿಂದ 1989 ರವರೆಗೆ, ಕರ್ನಾಟಕದ 11ನೇ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಅವರ ರಾಜಕೀಯ ವೃತ್ತಿಜೀವನವು, ಅವರ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಅವಧಿಗಿಂತ, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, 'ಎಸ್.ಆರ್. ಬೊಮ್ಮಾಯಿ vs ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟ' (S. R. Bommai v. Union of India) ಎಂಬ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕಾಗಿ, ಸ್ಮರಣೀಯವಾಗಿದೆ. 1989 ರಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು, ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ 356ನೇ ವಿಧಿಯನ್ನು (Article 356) ಬಳಸಿ, ಅವರ ಜನತಾ ದಳ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು, ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಮತ ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡದೆ, ವಜಾಗೊಳಿಸಿತು. ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ಅವರು, ಈ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು. 1994 ರಲ್ಲಿ, ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಒಂಬತ್ತು-ಸದಸ್ಯರ ಪೀಠವು, ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ತೀರ್ಪನ್ನು ನೀಡಿತು. ಈ ತೀರ್ಪು, 356ನೇ ವಿಧಿಯ ದುರುಪಯೋಗವನ್ನು ತಡೆಯಲು, ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು.

ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸುವ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಆದೇಶವು, ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ (judicial review) ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ಬಹುಮತವನ್ನು, ರಾಜಭವನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಬದಲು, ವಿಧಾನಸಭೆಯ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ (floor of the House) ಮಾತ್ರ ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿತು. ಈ ತೀರ್ಪು, ಭಾರತದ ಸಂಯುಕ್ತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು (federal system) ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಮೈಲಿಗಲ್ಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ, ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ಅವರು, ಹೆಚ್.ಡಿ. ದೇವೇಗೌಡ ಮತ್ತು ಐ.ಕೆ. ಗುಜ್ರಾಲ್ ಅವರ ಸಂಯುಕ್ತ ರಂಗ (United Front) ಸರ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವರಾಗಿಯೂ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಅವರ ಮಗ, ಬಸವರಾಜ ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ಅವರೂ ಸಹ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದರು. ಎಸ್.ಆರ್. ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ಅವರು, ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಯುಕ್ತ ತತ್ವಗಳಿಗಾಗಿ, ತಮ್ಮ ಬದ್ಧತೆಗೆ, ಚಿರಸ್ಮರಣೀಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ.