ಕರ್ನಾಟಕದ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ, ಪ್ರಮುಖ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ, 'ದಲಿತೋದ್ಧಾರಕ' ಎಂದೇ ಖ್ಯಾತರಾದ ಕುದ್ಮುಲ್ ರಂಗರಾವ್ ಅವರು 1859ರ ಜೂನ್ 29ರಂದು ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ಸಮಾಜದ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ, 'ಪಂಚಮ'ರೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ದಲಿತ ಸಮುದಾಯಗಳ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮುಡಿಪಾಗಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದ ಅವರು, ದಲಿತರ ಮೇಲಿನ ದೌರ್ಜನ್ಯ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಯಂತಹ ಅನಿಷ್ಟ ಪದ್ಧತಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿದರು. ದಲಿತ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡಲು ಸಮಾಜದ ಮೇಲ್ವರ್ಗದವರಿಂದ ತೀವ್ರ ವಿರೋಧವಿದ್ದರೂ, ಅವರು ಛಲ ಬಿಡದೆ, 1897ರಲ್ಲಿ ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ 'ದೀನರ ಸೇವಾಶ್ರಮ' (Depressed Classes Mission) ವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ದಲಿತರಿಗಾಗಿ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ತೆರೆದರು. ಅವರು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಜೊತೆಗೆ, ಕರಕುಶಲ ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ತರಬೇತಿಯನ್ನೂ ನೀಡಿದರು. ಅವರ ಈ ಕಾರ್ಯವು, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದಲಿತರ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆದ ಮೊದಲ ಸಂಘಟಿತ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಸಹಕಾರಿ ಸಂಘಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ದಲಿತರಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಕುದ್ಮುಲ್ ರಂಗರಾವ್ ಅವರ ನಿಸ್ವಾರ್ಥ ಸೇವೆಯು, ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣಾ ಚಳುವಳಿಯ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಧ್ಯಾಯವಾಗಿದೆ.