ವಿಸ್ತೀರ್ಣ (ಚದರ ಕಿ.ಮೀ)

10951

ಮುಖ್ಯ ನದಿಗಳು

• ಭೀಮಾ
• ಕೃಷ್ಣಾ
• ಕಾಗಿನಾ
• ಬೆಣ್ಣೆತೊರಾ
• ಮುಲ್ಲಾಮಾರಿ
• ಅಮರ್ಜಾ

ಭೂಪ್ರದೇಶ

ದಕ್ಷಿಣ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದು, ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ವಿಶಾಲವಾದ ಕಪ್ಪು ಮಣ್ಣಿನ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳು ಮತ್ತು ಸುಣ್ಣದ ಕಲ್ಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.

ಹವಾಮಾನ

ಅರೆ-ಶುಷ್ಕ ಮತ್ತು ಬಿಸಿಯಾದ ವಾತಾವರಣ. ಬೇಸಿಗೆಕಾಲ (ಮಾರ್ಚ್-ಮೇ) ಅತ್ಯಂತ ತೀವ್ರ ಬಿಸಿಯಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ, ತಾಪಮಾನವು 40-45°C ವರೆಗೆ ತಲುಪಬಹುದು. ಮಳೆಗಾಲ (ಜೂನ್-ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್) ಮಧ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಳೆ ತರುತ್ತದೆ. ಚಳಿಗಾಲ (ಅಕ್ಟೋಬರ್-ಫೆಬ್ರವರಿ) ಸೌಮ್ಯ ಮತ್ತು ಆಹ್ಲಾದಕರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ಮಳೆ ಸುಮಾರು 750-800 ಮಿ.ಮೀ.

ಭೌಗೋಳಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು

ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಡೆಕ್ಕನ್ ಟ್ರ್ಯಾಪ್ ಬಸಾಲ್ಟ್ ಶಿಲೆಗಳು, ಸುಣ್ಣದ ಕಲ್ಲು (ಶಹಾಬಾದ್ ಕಲ್ಲು ಪ್ರಸಿದ್ಧ) ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಹತ್ತಿ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಕೂಡಿದೆ.

ಅಕ್ಷಾಂಶ ಮತ್ತು ರೇಖಾಂಶ

ಅಂದಾಜು 17.3290° N ಅಕ್ಷಾಂಶ, 76.8343° E ರೇಖಾಂಶ (ನಗರ ಕೇಂದ್ರ)

ನೆರೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು

• ಬೀದರ್ (ಉತ್ತರ)
• ತೆಲಂಗಾಣ ರಾಜ್ಯ (ಸಂಗಾರೆಡ್ಡಿ ಮತ್ತು ವಿಕಾರಾಬಾದ್ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು) (ಪೂರ್ವ)
• ಯಾದಗಿರಿ (ದಕ್ಷಿಣ)
• ವಿಜಯಪುರ (ಪಶ್ಚಿಮ)
• ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯ (ಸೋಲಾಪುರ ಮತ್ತು ಉಸ್ಮಾನಾಬಾದ್ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು) (ವಾಯುವ್ಯ)

ಸರಾಸರಿ ಎತ್ತರ (ಮೀಟರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ)

ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಸರಾಸರಿ 454 ಮೀಟರ್ (1490 ಅಡಿ) ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ.

ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ವಿಭಾಗಗಳು

ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳು

ಕಲಬುರಗಿ,ಆಳಂದ,ಅಫಜಲಪುರ,ಚಿಂಚೋಳಿ,ಚಿತ್ತಾಪುರ,ಜೇವರ್ಗಿ,ಸೇಡಂ,ಕಮಲಾಪುರ,ಕಾಳಗಿ,ಯಡ್ರಾಮಿ,ಶಹಾಬಾದ್

ಮುಖ್ಯ ಆದಾಯದ ಮೂಲಗಳು

• ಕೃಷಿ (ತೊಗರಿ, ಜೋಳ, ಹತ್ತಿ, ಕಬ್ಬು)
• ಕೈಗಾರಿಕೆ (ಸಿಮೆಂಟ್, ಸಕ್ಕರೆ, ದಾಲ್ ಮಿಲ್)
• ಕಲ್ಲು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ (ಶಹಾಬಾದ್ ಕಲ್ಲು)
• ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ
• ಸೇವಾ ವಲಯ

ಜಿಡಿಪಿ ಕೊಡುಗೆ ಮಾಹಿತಿ

ರಾಜ್ಯದ ಆರ್ಥಿಕತೆಗೆ ಕೃಷಿ, ಕೈಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಸೇವಾ ವಲಯಗಳ ಮೂಲಕ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ತೊಗರಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲೇ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದೆ.

ಮುಖ್ಯ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು

• ಸಿಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳು (ACC, ವಾಸವದತ್ತಾ ಸಿಮೆಂಟ್, ಅಲ್ಟ್ರಾಟೆಕ್ ಇತ್ಯಾದಿ)
• ಸಕ್ಕರೆ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳು
• ದಾಲ್ ಮಿಲ್‌ಗಳು (ತೊಗರಿ ಸಂಸ್ಕರಣೆ)
• ಕಲ್ಲು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣೆ (ಶಹಾಬಾದ್ ಕಲ್ಲು)
• ಕೃಷಿ ಉಪಕರಣಗಳ ತಯಾರಿಕೆ (ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ)
• ಸೌರ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಘಟಕಗಳು

ಐಟಿ ಪಾರ್ಕ್‌ಗಳು

• ಕಲಬುರಗಿಯಲ್ಲಿ ಐಟಿ ಪಾರ್ಕ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗಿದ್ದು, ಕೆಲವು ಐಟಿ ಕಂಪನಿಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ. ಹೈದರಾಬಾದ್-ಕರ್ನಾಟಕ (ಕಲ್ಯಾಣ-ಕರ್ನಾಟಕ) ಪ್ರದೇಶದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಐಟಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು

• ಕೈಮಗ್ಗ (ಕಂಬಳಿ ನೇಯ್ಗೆ, ಹತ್ತಿ ಬಟ್ಟೆಗಳು)
• ಕುಂಬಾರಿಕೆ
• ಚರ್ಮದ ವಸ್ತುಗಳ ತಯಾರಿಕೆ
• ಕಲ್ಲು ಕೆತ್ತನೆ (ಸೀಮಿತ)

ಮುಖ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು

• ತೊಗರಿ (ರಾಜ್ಯದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಜಿಲ್ಲೆ, 'ತೊಗರಿಯ ಕಣಜ')
• ಜೋಳ
• ಹತ್ತಿ
• ಭತ್ತ (ನೀರಾವರಿ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ)
• ಕಬ್ಬು
• ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ
• ಶೇಂಗಾ
• ಉದ್ದು
• ಹೆಸರು
• ಸಜ್ಜೆ

ಮಣ್ಣಿನ ವಿಧ

ಕಪ್ಪು ಹತ್ತಿ ಮಣ್ಣು (regur soil) - ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಕೆಂಪು ಮಣ್ಣು ಮತ್ತು ಸುಣ್ಣದ ಕಲ್ಲು ಮಿಶ್ರಿತ ಮಣ್ಣು.

ನೀರಾವರಿ ವಿವರಗಳು

ಭೀಮಾ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಗಳು ಹಾಗೂ ಅವುಗಳ ಉಪನದಿಗಳಿಂದ ನೀರಾವರಿ. ಬೆಣ್ಣೆತೊರಾ, ಮುಲ್ಲಾಮಾರಿ, ಗಂಡೋರಿ ನಾಲಾ, ಅಮರ್ಜಾ ಜಲಾಶಯಗಳು ಪ್ರಮುಖ ನೀರಾವರಿ ಯೋಜನೆಗಳು. ಹಲವಾರು ಕೆರೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೊಳವೆ ಬಾವಿಗಳು ಸಹ ನೀರಾವರಿಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿವೆ.

ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಬೆಳೆಗಳು

• ಈರುಳ್ಳಿ
• ಮೆಣಸಿನಕಾಯಿ
• ಟೊಮ್ಯಾಟೊ
• ಮಾವು
• ಸೀಬೆ (ಪೇರಲ)
• ನಿಂಬೆ
• ಬಾಳೆಹಣ್ಣು
• ತರಕಾರಿಗಳು

ರೇಷ್ಮೆ ಕೃಷಿ ವಿವರಗಳು

ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಪ್ಪುನೇರಳೆ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ರೇಷ್ಮೆ ಹುಳು ಸಾಕಾಣಿಕೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಇದು ಪ್ರಮುಖ ಕಸುಬಲ್ಲ.

ಪಶುಸಂಗೋಪನೆ

• ಹೈನುಗಾರಿಕೆ (ಹಾಲು ಉತ್ಪಾದನೆ)
• ಕುರಿ ಮತ್ತು ಮೇಕೆ ಸಾಕಾಣಿಕೆ (ಮಾಂಸ ಮತ್ತು ಉಣ್ಣೆಗಾಗಿ)
• ಕೋಳಿ ಸಾಕಾಣಿಕೆ
• ಎಮ್ಮೆ ಸಾಕಾಣಿಕೆ

ಲಭ್ಯವಿರುವ ಅದಿರುಗಳು

• ಸುಣ್ಣದಕಲ್ಲು (ಶಹಾಬಾದ್ ಕಲ್ಲು - ಸಿಮೆಂಟ್ ಮತ್ತು ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ)
• ಲ್ಯಾಟರೈಟ್
• ಬಾಕ್ಸೈಟ್ (ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ)
• ಜಿಪ್ಸಮ್
• ಕಟ್ಟಡ ಕಲ್ಲುಗಳು

ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದ ಶೇಕಡಾವಾರು

ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶವು ಕಡಿಮೆಯಿದ್ದು, ಸುಮಾರು 5-8% ಇರಬಹುದು. ಹೆಚ್ಚಿನವು ಕುರುಚಲು ಕಾಡುಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಣ್ಯೀಕರಣದಡಿ ಬೆಳೆಸಿದ ತೋಪುಗಳಾಗಿವೆ. ಚಿಂಚೋಳಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯವು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ.

ಸಸ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಕುಲ

ಕುರುಚಲು ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಸಸ್ಯವರ್ಗ. ಚಿಂಚೋಳಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ತೋಳ, ನರಿ, ಕತ್ತೆಕಿರುಬ, ಕೃಷ್ಣಮೃಗ, ಚಿಂಕಾರ, ಕಾಡುಹಂದಿ ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಜಾತಿಯ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೆರೆಗಳು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ವಲಸೆ ಹಕ್ಕಿಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತವೆ.

ಹೆಸರುವಾಸಿ

ಕಲಬುರಗಿ - ಬಹಮನಿ ವೈಭವ, ಶರಣರ ನಾಡು, ತೊಗರಿಯ ಕಣಜ

ಮುಖ್ಯ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು

ಇತರ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು

ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಉತ್ತಮ ಸಮಯ

ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಿಂದ ಮಾರ್ಚ್‌ವರೆಗೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಾತಾವರಣವು ತಂಪಾಗಿ ಮತ್ತು ಆಹ್ಲಾದಕರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಿಸಿಲಿರುತ್ತದೆ.

ಪ್ರವಾಸಿ ಮಾರ್ಗಗಳು

• ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರವಾಸ (ಕಲಬುರಗಿ ಕೋಟೆ, ದರ್ಗಾ, ಸಮಾಧಿಗಳು)
• ಧಾರ್ಮಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ದರ್ಶನ (ಶರಣಬಸವೇಶ್ವರ, ಗಾಣಗಾಪುರ, ಸನ್ನತಿ)
• ಬೌದ್ಧ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣಗಳು

ಹೆಸರಾಂತವಾದುದು

• ತೊಗರಿ ಬೇಳೆ ('ತೊಗರಿಯ ಕಣಜ')
• ಕಲಬುರಗಿ ಕೋಟೆ
• ಖ್ವಾಜಾ ಬಂದೇ ನವಾಜ್ ದರ್ಗಾ
• ಶರಣಬಸವೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ
• ಶಹಾಬಾದ್ ಕಲ್ಲು
• ಹೈದರಾಬಾದ್-ಕರ್ನಾಟಕ (ಕಲ್ಯಾಣ-ಕರ್ನಾಟಕ) ಸಂಸ್ಕೃತಿ

ಜನರು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ

ಕನ್ನಡ, ದಖನಿ ಉರ್ದು ಮತ್ತು ಮರಾಠಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಜನರು ಕೃಷಿ, ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಸೂಫಿ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಶರಣರ ತತ್ವಗಳ ಪ್ರಭಾವ ಹೆಚ್ಚು.

ವಿಶೇಷ ಆಹಾರಗಳು

• ಜೋಳದ ರೊಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಪಲ್ಯಗಳು (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬದನೆಕಾಯಿ ಎಣ್ಣೆಗಾಯಿ, ಕಾಳು ಪಲ್ಯ)
• ಶೇಂಗಾ ಚಟ್ನಿ, ಅಗಸಿ ಚಟ್ನಿ
• ಹುರುಳಿ ಸಾರು (ಹೊಲಸು ಸಾರು)
• ಕಡಕ್ ರೊಟ್ಟಿ
• ಹೈದರಾಬಾದಿ ಬಿರಿಯಾನಿ ಮತ್ತು ದಖನಿ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯ ಪ್ರಭಾವ
• ತಹರಿ (ಅಕ್ಕಿ ಖಾದ್ಯ)

ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳು

• ಹೋಳಿಗೆ (ಕಡಲೆಬೇಳೆ, ಕಾಯಿ)
• ಕಡುಬು (ಸಿಹಿ)
• ಮಾಲ್ದಿ (ಗೋಧಿ ಮತ್ತು ಬೆಲ್ಲದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸಿಹಿ)
• ಶೇಂಗಾ ಹೋಳಿಗೆ
• ಖುಬಾನಿ ಕಾ ಮೀಠಾ (ದಖನಿ ಸಿಹಿ)

ಉಡುಗೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿ

ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಸೀರೆ ಮತ್ತು ಪುರುಷರು ಪಂಚೆ (ಧೋತಿ) ಅಥವಾ ಪೈಜಾಮ ಮತ್ತು ಕುರ್ತಾ ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಖನಿ ಮತ್ತು ಮರಾಠಿ ಉಡುಪುಗಳ ಪ್ರಭಾವವೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಆಧುನಿಕ ಉಡುಪುಗಳು ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ.

ಹಬ್ಬಗಳು

• ಯುಗಾದಿ
• ದೀಪಾವಳಿ
• ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ
• ಬಸವ ಜಯಂತಿ
• ಖ್ವಾಜಾ ಬಂದೇ ನವಾಜ್ ಉರುಸ್ (ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮಾವೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು)
• ಶರಣಬಸವೇಶ್ವರ ಜಾತ್ರೆ
• ಈದ್-ಮಿಲಾದ್ ಮತ್ತು ರಂಜಾನ್
• ಮೊಹರಂ
• ಸ್ಥಳೀಯ ದರ್ಗಾಗಳ ಉರುಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮ ದೇವತೆಗಳ ಜಾತ್ರೆಗಳು

ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಗಳು

• ಕನ್ನಡ (ಅಧಿಕೃತ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಭಾಷೆ)
• ಉರ್ದು (ದಖನಿ ಉಪಭಾಷೆ - ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ)
• ಮರಾಠಿ (ಗಡಿ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ)
• ಲಂಬಾಣಿ
• ತೆಲುಗು (ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ)

ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರಗಳು

• ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ (ಕೆಲವು ಪರಂಪರೆ)
• ಕವಾಲಿ ಮತ್ತು ಗಝಲ್ (ದರ್ಗಾಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ)
• ನಾಟಕ

ಜಾನಪದ ಕಲೆಗಳು

• ಡೊಳ್ಳು ಕುಣಿತ
• ಕೋಲಾಟ
• ಭಜನೆ ಮತ್ತು ತತ್ವಪದಗಳು
• ಲಂಬಾಣಿ ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಹಾಡುಗಳು
• ಗೊಂದಲಿಗರ ಹಾಡುಗಳು
• ಕರಡಿ ಮಜಲು
• ಚೌಡಿಕೆ ಪದ

ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳು

ಕೃಷಿ ಸಂಬಂಧಿತ ಆಚರಣೆಗಳು, ಗ್ರಾಮ ದೇವತೆಗಳ ಪೂಜೆ, ಹಬ್ಬ ಹರಿದಿನಗಳ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆ, ವಿಶಿಷ್ಟ ವಿವಾಹ ಪದ್ಧತಿಗಳು, ಸೂಫಿ ಮತ್ತು ಶರಣ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಆಳವಾದ ಪ್ರಭಾವ.

ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಲಾ ಗ್ಯಾಲರಿಗಳು

• ಕಲಬುರಗಿ ಕೋಟೆಯ ಆವರಣದಲ್ಲಿರುವ ಪುರಾತತ್ವ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ
• ಗುಲಬರ್ಗಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ (ಇದ್ದರೆ).
• ಶರಣಬಸವೇಶ್ವರ ಸಂಸ್ಥಾನದ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ.

ಜನಸಂಖ್ಯೆ

2,566,326 (2011ರ ಜನಗಣತಿಯಂತೆ)

ಸಾಕ್ಷರತಾ ಪ್ರಮಾಣ

64.85% (2011ರ ಜನಗಣತಿಯಂತೆ)

ಲಿಂಗಾನುಪಾತ

ಪ್ರತಿ 1000 ಪುರುಷರಿಗೆ 971 ಮಹಿಳೆಯರು (2011ರ ಜನಗಣತಿಯಂತೆ)

ನಗರ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ವಿಭಜನೆ

ಕಲಬುರಗಿ ನಗರವು ಪ್ರಮುಖ ನಗರೀಕರಣ ಕೇಂದ್ರ. ಚಿತ್ತಾಪುರ, ಸೇಡಂ, ಆಳಂದ, ಜೇವರ್ಗಿ, ಅಫಜಲಪುರ ಇತರ ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರದೇಶಗಳು. 2011ರ ಪ್ರಕಾರ, ಶೇ. 33.37% ನಗರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ.

ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಇತಿಹಾಸ (ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ)

ಕಲಬುರಗಿ ಜಿಲ್ಲೆಯು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಚಾಲುಕ್ಯರು, ಕಾಕತೀಯರು, ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿತು. 1347ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಾವುದ್ದೀನ್ ಹಸನ್ ಬಹಮನ್ ಷಾ ಬಹಮನಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ಕಲಬುರಗಿಯನ್ನು (ಆಗ 'ಅಹ್ಸನಾಬಾದ್') ತನ್ನ ಮೊದಲ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು. ಬಹಮನಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪತನಾನಂತರ ಬಿಜಾಪುರದ ಆದಿಲ್ ಶಾಹಿಗಳು, ಮೊಘಲರು ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಿಜಾಮರ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿತ್ತು. 1948ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿ, 1956ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ (ನಂತರ ಕರ್ನಾಟಕ) ವಿಲೀನಗೊಂಡಿತು.

ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲಗಣನೆ

ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು

• ಗುಲಬರ್ಗಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಕಲಬುರಗಿ
• ಕೇಂದ್ರೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಕರ್ನಾಟಕ, ಕಡಗಂಚಿ, ಆಳಂದ ತಾಲ್ಲೂಕು
• ಖ್ವಾಜಾ ಬಂದೇ ನವಾಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಖಾಸಗಿ), ಕಲಬುರಗಿ

ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು

• ಗುಲಬರ್ಗಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ವಿವಿಧ ಸಂಶೋಧನಾ ವಿಭಾಗಗಳು
• ಕೃಷಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ, ಕಲಬುರಗಿ (ರಾಯಚೂರು ಕೃಷಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಅಂಗ)
• ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ (ICRISAT ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ)

ಕಾಲೇಜುಗಳು

• ಮಹಾದೇವಪ್ಪ ರಾಂಪೂರೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ (MRMC), ಕಲಬುರಗಿ
• ಖಾಜಾ ಬಂದೇ ನವಾಜ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ಸಂಸ್ಥೆ, ಕಲಬುರಗಿ
• ಇ.ಎಸ್.ಐ.ಸಿ. ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಆಸ್ಪತ್ರೆ, ಕಲಬುರಗಿ
• ಪೂಜ್ಯ ದೊಡ್ಡಪ್ಪ ಅಪ್ಪ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ (PDA College of Engineering), ಕಲಬುರಗಿ
• ಸರ್ಕಾರಿ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ (ಸ್ವಾಯತ್ತ), ಕಲಬುರಗಿ
• ಶರಣಬಸವೇಶ್ವರ ಕಲಾ, ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ, ಕಲಬುರಗಿ
• ಸರ್ಕಾರಿ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜುಗಳು (ಪ್ರತಿ ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿ)

ರಸ್ತೆ

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ NH-150 (ಕಲಬುರಗಿ-ಬಳ್ಳಾರಿ-ಮಂಗಳೂರು), NH-50 (ಹಳೆಯ NH-218: ಬೀದರ್-ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ), NH-167 (ಹಳೆಯ NH-9: ಪುಣೆ-ಮಚಲಿಪಟ್ಟಣಂ) ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುತ್ತವೆ. ರಾಜ್ಯ ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಎಲ್ಲಾ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತವೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ರಸ್ತೆ ಸಾರಿಗೆ ಸಂಸ್ಥೆ (KSRTC) ಮತ್ತು ನೆರೆಯ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸಾರಿಗೆ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಸ್ಸುಗಳು ವ್ಯಾಪಕ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ.

ರೈಲು

ಕಲಬುರಗಿ ಜಂಕ್ಷನ್ (KLBG) ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ರೈಲ್ವೆಯ ಪ್ರಮುಖ ನಿಲ್ದಾಣ. ಬೆಂಗಳೂರು, ಮುಂಬೈ, ಹೈದರಾಬಾದ್, ಚೆನ್ನೈ, ದೆಹಲಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮ ರೈಲು ಸಂಪರ್ಕವಿದೆ. ವಾಡಿ ಜಂಕ್ಷನ್ (WADI) ಸಹ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣ.

ವಿಮಾನ

ಕಲಬುರಗಿ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ (GBI) ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಇತರ ನಗರಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತ ವಿಮಾನಯಾನ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಹತ್ತಿರದ ಪ್ರಮುಖ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ (HYD) (ಸುಮಾರು 220 ಕಿ.ಮೀ).